27 May 2024 | 19.30

1 hour 34 minutes | OV-RU st EN (Russian language, English subtitles)
English below // Texte français en bas

—

Nederlands:
“Ik kan het niet goed verkopen, maar het is de mooiste film die ik ooit heb gezien.” Zo verkocht een Cinéclub-student de Sovjet-filmklassieker ALS DE KRAANVOGELS OVERVLIEGEN (1957) aan zijn collega-studenten, en zo komt deze verbluffende film uiteindelijk ook in onze cinema.

Eens in de zoveel tijd gaan fragmenten uit KRAANVOGELS weer viral op Twitter. Vooral het onafgebroken shot waarin Veronika (de eerste hoofdrol van Tatjana Samojlova) uit het openbaar vervoer stapt en zich door een mensenmassa worstelt om een glimp van haar geliefde op te vangen, maakt een verpletterende indruk. De vloeiende, subjectieve beeldvoering maakt de gespannenheid van Veronika perfect voelbaar. Het is 1941, de Grote Vaderlandse Oorlog—zoals de Tweede Wereldoorlog daar genoemd werd—is aangebroken. Je snapt dat de kans om haar geliefde een laatste keer zien voor Veronika een zaak van leven en dood is geworden.

Het overrompelende ALS DE KRAANVOGELS OVERVLIEGEN luidde een nieuw artistiek tijdperk in, dat brak met de clichématige films die eraan voorafgingen. Het grootste verschil met de films van voor de dooi was dat er eindelijk ruimte was om de onverwerkte trauma’s van de Grote Vaderlandse Oorlog te behandelen. In Tarkovski’s debuut DE JEUGD VAN IVAN (1962) staat de oorlog symbool voor het verlies van kinderlijke onschuld.

Kalazotov zette in KRAANVOGELS de gruwelen van het front naast de angsten en onzekerheden van de achterblijvers en uitzwaaiers in de grote stad. Het is een tragische film over soldaten en hun geliefden, die elk op hun eigen manier lijden. Zo’n complex hoofdpersonage als Veronika, verscheurd door angst, verdriet, trauma en schuld, zag je toen maar zelden op het zilveren scherm. Het gruwelijke lot dat ze moet ondergaan was al helemaal zeldzaam om in een film te zien.

Ook in de Sovjet-Unie werd de film een groot succes. Iedereen zag de film: jongeren, ouderen, burgers, politici en veteranen. Nadat regisseur Grigori Roshal de film zag bij een speciale vertoning voor collegae in de Mosfilm-studio zei hij: “We huilden allemaal. Ook ik moest huilen en ik schaam me niet om het toe te geven.” ALS DE KRAANVOGELS OVERVLIEGEN zette een nieuwe standaard voor de manier waarop vrouwen, soldaten en individuen afgebeeld werden op film: als gecompliceerde mensen, die hun eigen problemen niet altijd kunnen vereenzelvigen met die van de wereld om zich heen.

(Bewerkt van een artikel van de Filmkrant)

—

English:
“I can’t explain it very well, but it’s the most beautiful film I’ve ever seen.” Thus spoke one of our Cinéclub-students, proposing THE CRANES ARE FLYING (1957) to the students; and without further ado, this incredible work of art has ended up in our cinema.

Once every while, fragments of THE CRANES go viral on Twitter. Especially the unbroken shot of Veronika (Tatjana Samojlova in her first starring role) getting off the tram and wrestling through a crowd to catch a glimpse of her lover, has an devastating impact. The flowing, subjective imagery perfectly captures the tension of Veronika. It’s 1941, the Great Patriotic War – as the Russians call World War 2 – has begun. One understands how this is Veronika’s last chance to see her lover, and how it is a matter of life and death..

The overwhelming CRANES was the beginning of a new artistic era, breaking the traditional rhythm of cliche-driven films that preceded it. The greatest difference with the pre-Cold War films was that there was finally space to process the traumas of the Great Patriotic War. In Tarkovsky’s debut, THE YOUTH OF IVAN (1962), war was made to symbolize the loss of childhood innocence.

With CRANES, Kalazotov displayed the horrors of the front next to the anxieties and fears of those who stay behind in the big cities. It is a tragic film about soldiers and their loved ones, each of which suffer in their own way. A complex main character such as Veronika, torn apart by fear, grief, trauma and guilt, was a novelty on the silver screen. The terrible fate that eventually befalls her was especially rare to see in a film.

In the Soviet Union itself, the film was a great success. Everybody saw it: youths, the elderly, civilians, politicians and veterans. Director Grigori Roshal remarked, after seeing the film in a special screening for industry professionals in the Mosfilm-studio: “We all cried. I cried too, and I’m not ashamed to admit it.” THE CRANES set a new standard for the way in which women, soldiers and individuals were depicted on film: as complicated people, each with their own problems, which they are hard-pressed to reconcile with the world around them.

—

Français:
Lorsque quand passent les cigognes paraît sur les écrans français en 1958, après avoir obtenu la Palme d’or au Festival de Cannes, le film connaît un succès considérable : plus de cinq millions d’entrées. L’année précédente 28 millions de spectateurs soviétiques avaient vu cette œuvre dont l’action se déroule pendant la “Grande guerre patriotique” (1941-1945,30 millions de morts civils et militaires). Comment expliquer ces records de public?

Après la mort de Staline en 1953, le fameux “réalisme soviétique” qui avait servi à illustrer l’idéologie du régime (Lénine : “Le cinéma est pour nous, de tous les arts, le plus important”) puis à populariser l’immense effort de guerre, se relâche. C’est le début du dégel.Le réalisateur Mikhail Kalazotov peut évoquer le conflit meurtrier sans que ses personnages aient les caractéristiques étouffantes du “héros positif”. En cela, son film est autant une pathétique histoire d’amour qu’une réflexion sur   les horreurs de la guerre.

D’autre part, il est riche en audaces stylistiques qui frappent les spectateurs. Même s’il formule quelques réserves sur le brillant de certains effets, Eric Rohmer, alors critique, écrit : “Nous trouvons tout ici: la profondeur de champ et les plafonds d’Orson Welles, les travellings acrobatiques d’Ophuls, le goût viscontien de l’ornement, le style de jeu de l’Actors’studio”.

Beaucoup d’eau a coulé sous les ponts de la Volga et de la Neva en 62 ans. Gageons pourtant que le spectateur d’aujourd’hui sera sensible à un film qui marque un tournant dans l’histoire des cinémas soviétique et russe.

Une anecdote pour finir : on verra sur l’écran non des cigognes mais des grues. Le titre original en russe est en effet “le vol des grues“. Difficile à conserver littéralement en français !